فصل 9 انسان ،موجودی زنده

فصل ۹        

انسان موجودی زنده 

محتوا و اصل این فصل در مورد ساختمان سلول جانوری و گیاهی است که البته در هر دو کتاب یعنی هم وزارتی و هم تکمیلی سمپاد بیش تر بر روی سلول جانوری تاکید داشته است و البته ما در این بخش به بررسی این نوع سلول می پردازیم . اما در اغاز از به بررسی ساختمان سلول و سپس به بررسی سلول گیاهی می پردازیم .

سلول : واحد ساختاری بدن موجودات زنده است و از بخش های مختلفی تشکیل شده است که هر کدام وظیفه ای را دارند .

اندام های مختلف سلول        

۱.غشاء : در اطراف همه ی سلول ها یافت می شود و ساختار بسیار نازک و انعطاف پذیری دارد . جنس غشاء از چربی (لیپید)و پروتئین است. غشاء محل ورود و خروج مواد به سلول می باشد . موادمهمی که وارد سلول می شوند عبارت اند از گلوکز ،مواد غذایی ، اب، اکسیژن(o2) و مواد مهمیکه از ان خارج می شوند عبارت اند از کربن دی اکسید و مواد زائد و دفعی . اما باید این موضوع را هم بدانیم که غشاءاین مواد را انتخاب می کند . البته راه های دیگری نیز برای عبور مواد از غشا وجود دارد. از جمله پدیده ی انتشار

پدیده ی انتشار : تعریف : حرکت مواد از ماکن پرغلظت به مکان کم غلظت . در مایع ها و گاز ها اتفاق می افتد . یکی از راه های عبور مواد از غشاء است . نقش ان در بدن موجودات : انتقال مواد بین خون و سلول ، انتقال گاز های تنفسی در بدن و جذب غذا .

هسته : مرکز فرماندهی سلول است که شامل بخش های از قبیل شیره هسته ، هستک ، غشاءدولایه و هستک است . مهم ترین بخشی که ما با ان سرو و کار داریم هستک است که در ان رشته های کروموزوم قرار دارند . در داخل کروموزوم ها مولکول های (DNA) و پروتئین قرار دارد . مولکول های (DNA) مهم ترین بخش کروماتین و کروموزوم است که وظایف ان کنترل فعالیت های سلول و ناقل صفات ارثی است .   

توضیحات بیش تر در مورد (ِِDNA) : ماده ی وراثتی سلول است که ویژگی های سلول را تهیین می کند . مولکول DNA به دور پروتئین می پیچد و کروموزوم ها راتشکیل می دهد .DNA حاوی اطلاعاتی برایتولید پروتئین است اما این اطلاعات مستقیما به پروتئین تبدیل نمی شوند .مولکولی به نام RNA پیامبر اطلاعات را گرفته و وارد سیتوپلاسم می شود . این مولکول اطلاعات را به بخشی از سیتوپلاسم که ریبوزوم نام داردمی رساند . ریبوزوم با استفاده از مولکول های کوچکی به نام امینواسید پروتئین تولید می کنند . 

سیتوپلاسم : ماده ی زمینه ی سلول است و بین هسته و غشای سلول قرار دارد . اندامک های سلول در ان قرار دارند و بیشتر فعالت های حیاتی سلول در ان و توسط اجزای موجود در ان انجام می شود . در ادامه به بخش های مختلف سیتوپلاسم می پردازیم .

اجزای سیتوپلاسم :

1 . لیزوزوم : لیزوزوم ها کیسه های حاوی انزیم های تجزیه کننده ی مواد مختلف هستند . این اندامک ها می توانند ذرات غذایی خورده شده توسط سلول،مواد سمی ،ساختمان های اسیب دیده ی سلولی و ...

2 . میتوکندری : میتوکندری اندامک هایی هستند که انرژی موجود در مولکول های غذایی را ازاد کرده و به صورت مورد استفاده ی سلول در می اورند .

3 . شبکه ی درون سیتوپلاسمی : مجموعه ای از کیسه ها و حفره هاست که در سرتاسر سیتوپلاسم کشیده شده اند . کار شبکه ی درون سیتوپلاسمی ،تولید کردن مواد و جابه جایی ان ها در سلول است .

4 . جسم گلژی : مجموعه ای از کیسه ها است که نقش مهمی در تغییر و دسته بندی مواد در سلول دارند .

5 . واکوئل : کیسه هایی هستند که اب و مواد مختلف را در خود ذخیره می کنند . ان ها انبار سلول محسوب می شوند و در سلول های گیاهی نقش مهمی را ایفا می کنند .

اندامک های اختصاصی گیاهی

1 . دیواره ی سلولی  

دیواره ی سلولی ، دیواره ی ضخیم و محکمی است که روی غشای سلول های گیاهی ،باکتری ها و قارچ ها قرار دارد . کار این دیواره استحکام بخشیدن و شکل دادن به سلول است و فعالیت زیستی ندارد .

کلروپلاست

کلروپلاست اندامک های سبز رنگی هستند که در سلول گیاهی قرار دارند و با استفاده از نور خورشید می توانند غذاسازی کنند .

خلاصه ی فصل

 واحد سازنده ی بدن موجودات زنده سلول است . یک سلول معمولا از غشای سلولی ،سیتوپلاسم و اندامک های مختلف تشکیل شده است. غشای سلول پوششی نازک و انعطاف پذیر است که سلول را در بر می گیرد . جنس این غشا از چربی و پروتئین است . غشا ورود و خروج مواد از سلول را کنترل می کند . سیتوپلاسم بیش تر فعالیت های حیاتی سلول را انجام می دهد . لیزوزوم کیسه ای است که حاوی انزیم های تجزیه کننده موا دمختلف استکه مسئول تجزیه ذرات غذایی خورده شده توسط سلول ،مواد سمی و ساختمان سلول های اسیب دیده ی سلولی می باشد . DNA ماده ی وراثتی سلول است که ویژگی های سلول را تعیین می کند . RNA پیام بر ،مولکولی است که اطلاعات DNA را گرفته و ان ها را به ریبوزوم می رساند تا پروتئین ساخته شود . میتوکندی اندامکی است که انرژی موجود در مولکول های غذایی را ازاد کرده و به صورت ثابل استفاده برای سلول در می اورد . شبکه ی درون سیتوپلاسمی مجموعه ای از کیسه ها ولوله هایی است که در سرتاسر سلول کشیده شده و قسمت های مختلف سلول را به هم متصل می کند . بعضی از مواد نی در شبکه ی درون سیتوپلاسمی ساخته شده و در سلول جابه جا می شوند . جسم گلژه ای مجموعه از کیسه ها است که مواد در ان جا تغییر کرده ،دسته بندی شده و به محل مناسب صادر می شوند . واکوئل کیسه ای است که اب ومواد مختلف را در خود ذخیره می کند می کند . دیواره ی سلولی ،دیواره ی ضخیم و محکمی است که روی غشای سلولی سلول های گیاهی ، باکتری ها و قارچ ها قرار دارد . کار این دیواره استحکام بخشی و شکل دادن به سلول است  و فعالیت زیستی ندارد . کلروپلاست اندامک سبز رنگی است که در سلول های گیاهی قرار داشته و با استفاده از نور خورشید غذا سازی کند .